Zabytki

Spokojna gmina Pilchowice

Wiele jest oryginalnych miejsc w województwie śląskim, jedne mogą poszczycić się niezapomnianą historią oraz pięknymi zabytkami, drugie zaś – rozwiniętą bazą turystyczno-rekreacyjną. W gminie Pilchowice można zobaczyć wiekowe zabytki, nacieszyć oko malowniczymi plenerami, skorzystać z pieszych i rowerowych tras o łącznej długości ok. 30 km. Budowle historyczne i nowoczesne obiekty rekreacyjne służą dobrej atmosferze i sprawiają, że nasze sołectwa są atrakcyjnymi miejscami, w których można odpocząć.

Gmina Pilchowice to siedem prężnie działających sołectw posiadających wyjątkowe walory pejzażowe i historyczne: Kuźnia Nieborowska, Leboszowice, Nieborowice, Pilchowice, Stanica, Wilcza i Żernica. Większość terenów znajduje się w granicach Parku Krajobrazowego „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich”, a dodatkowego uroku miejscowościom dodają rzeka Bierawka i malownicze potoki: Wierzbicki, Wilczański, Żernicki i potok Rudka. W Pilchowicach i Nieborowicach można również zwiedzić powojenne bunkry, w których znajdują się dzisiaj skupiska nietoperzy. W Kuźni Nieborowskiej warto zobaczyć aleję kasztanowców zwyczajnych oraz staw rybny, na którym swoje stanowisko ma malownicza roślina – kotewka, niezwykle rzadki rodzaj orzech wodnego. Gmina Pilchowice może poszczycić się też pomnikami przyrody, to m.in.: dęby szypułkowe w Żernicy oraz lipy drobnolistne w Stanicy i Żernicy. Przez sołectwo Leboszowice przebiega malownicza ścieżka edukacyjna wiodąca przez lasy aż do Smolnicy. Tutaj znajduje się też wiata o nazwie „Młynówka”, etymologia nazwy wiąże się z dawnym miejscem, gdzie kiedyś stał młyn. Dziś to malowniczy teren z placem zabaw i siłownią zewnętrzną, na którym odbywają się lokalne imprezy.

Interesujące są również historyczne losy naszej gminy – dzisiejsza siedziba gminy znajduje się w Pilchowicach, we wsi, której pierwsze wzmiankowanie datuje się na rok 1305. Przez kilka wieków, a dokładnie od XVI wieku aż do początków XX wieku, Pilchowice posiadały prawa miejskie. Dzisiaj możemy obserwować zaszłości widoczne w osadniczym układzie miejscowości, wokół której niej rozlewa się rzeka Bierawka, a uroku centrum dodaje kościół parafialny pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela z 1780 roku z późnobarokowym i klasycystycznym wnętrzem, klasztor bonifraterski z początku XIX wieku – dzisiejszy szpital, dwór barokowo-klasycystyczny z drugiej połowy XVIII wieku, a obecnie urząd gminy oraz malownicza dawna gospoda z półkolistym wykuszem na rogu budynku w centrum wsi. Powstały tu dwa malownicze parki: Park Moritza i drugi nazywany przez pilchowiczan Parkiem Damrota. Rewitalizacja tych miejsc to wielka zasługa stowarzyszeń działających na terenie gminy. W parkach powstały place zabaw oraz – dla promocji zdrowego trybu życia – siłownia na wolnym powietrzu. Aktywniejsi mieszkańcy do swojej dyspozycji mają również boiska wielofunkcyjne z nawierzchnią tartanową w Pilchowicach, Stanicy, Żernicy i Wilczy, kort tenisowy w Nieborowicach oraz boiska trawiaste w Kuźni Nieborowskiej, Pilchowicach, Stanicy, Wilczy i Żernicy. Zaś miłośnikom spokojniejszych form rekreacji polecamy spacery wokół Piaskowni lub odpoczynek na terenie malowniczo położonego Łowiska Rodzinnego przy ulicy Stanickiej. Droga z łowiska prowadzi do Stanicy, o której pierwszy raz wspomniano prawdopodobnie w 1258 roku w akcie fundacyjnym klasztoru Braci Cystersów w Rudach. Na terenie wsi na przełomie XVIII i XIX wieku powstał klasycystyczny kościół pw. św. Marcina, nad wejściem którego znajduje się trójkątny przyczółek z cysterskim kartuszem herbowym, a w wykuszach – rzeźby św. Andrzeja i Bernarda z 1802 roku. Warty uwagi jest też budynek dawnej stacji kolei wąskotorowej z lat 1897-1901 oraz późnobarokowa kaplica z XVIII wieku. Miłośnicy zabytkowej architektury sakralnej powinni udać się do drewnianego kościoła pod wezwaniem św. Michała Archanioła (1648-61) w Żernicy. Wewnątrz widoczne są ślady barokowej polichromii, na uwagę zasługuje także barokowe wyposażenie oraz krzyże z ok. 1860 roku z figurami Chrystusa Ukrzyżowanego, Matki Boskiej i  Świętej Anny (przy schodach z obu stron kościoła). Nieopodal żernickiego kościoła znajduje się cmentarz z interesującym architektonicznie Pomnikiem ku czci mieszkańców Żernicy i Nieborowic poległych i pomordowanych w czasie II Wojny Światowej.

Budowle historyczne i nowoczesne obiekty rekreacyjne służą dobrej atmosferze i sprawiają, że nasze sołectwa są atrakcyjnymi miejscami, w których można odpocząć. Warto jednak zaznaczyć, że największy wkład w uatrakcyjnianie gminy Pilchowice i budowanie  rodzimej tożsamości mają mieszkańcy, którzy co roku dbają, by tradycje naszych terenów były ciągle żywe. Do cyklicznych imprez cieszących się ogromnym zainteresowaniem należą m.in. Bieg Damrota, Fakle, Kawaleryjka, Procesja Konna, Piknik Ogórkowy, liczne festyny rodzinne, w tym Dzień Dziecka oraz dożynki. Poniżej umieszczamy krótkie kalendarium wydarzeń na sierpień i wrzesień – a tym samym serdecznie zapraszamy do odwiedzin gminy Pilchowice i skorzystania z jej uroków.

Polecamy poniższe publikacje:

1. Drewniane kościoły na spichlerzowych szlakach powiatu gliwickiego, red. Jerzy Pleszyniak, Katowice 2012.
   Wędrówki po Spichlerzu Górnego Śląska, red. Jarosław Myśliwski i Agata Reich-Burek.
2. Sztuka Górnego Śląska. Od średniowiecza do końca XX wieku, red. Ewa Chojecka, Jerzy Gorzelik, Irma Kozina, Barbara Szczypka-Gwiazda, Katowice 2004.
3. Na szlakach Spichlerza Górnego Śląska, red. Miron Kubis.
4. Powiat gliwicki… na co dzień i na weekend. Przewodnik turystyczny, red. Jerzy Pleszyniak, Katowice 2012.
5. Odpocznij w Spichlerzu – miejsca noclegowe i gastronomiczne, red. Katarzyna Bucyk, Agata Reich-Burek, Anna Dombek.
6. Czechowska-Gąbka A., Skwara A., Gmina Pilchowice. Dawniej i Dziś, Kwidzyn 2010.
7. Pleszyniak J., Rowerem przez Powiat Gliwicki. Przewodnik, Katowice-Gliwice 2014.
8. Żukowski A., Na szlaku. Sośnicowice i Pilchowice, Czerwionka-Leszczyny 2014.
9. Przewodnik po murowanych zabytkach Spichlerza Górnego Śląska, 2015.
10. Przewodnik po drewnianych zabytkach Spichlerza Górnego Śląska, 2015.
11. Film: Walory przyrodnicze Parku Krajobrazowego – Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich, StrefaTV 2013.
    oraz: Plan gminy Pilchowice; Mapa administracyjno-turystyczna Województwa Śląskiego.